Người lớn hầu hết ai cũng rất rõ giai đoạn tuổi teen là một khoảng thời gian đầy những biến động. Và khó khăn lớn nhất của teen trong giai đoạn này đó chính là giao tiếp. Ở những bố mẹ có con ở độ tuổi teen đều dễ nhận thấy điều này khi cá tính của các bạn trở nên bộc phát mạnh mẽ , các bạn trở nên nhạy cảm hơn, không kìm nén được sự nóng giận, bực tức khi mâu thuẫn xảy ra, hay cảm thấy muốn thu mình và né tránh việc giao tiếp với mọi người. Dù là theo xu hướng nào đi nữa, nếu không có sự hỗ trợ kịp thời, thì sự phát triển của các bạn sẽ bị ảnh hưởng rất nhiều. Và sẽ như thế nào khi teen ôm quá nhiều vấn đề nghiêm trọng nhưng không thể nói ra?
Bài viết này được VIETUP ACADEMY tổng hợp từ ý kiến tham vấn từ chuyên gia tâm lý học Phát triển Trẻ em và Thanh thiếu niên, Đại học Toulouse Jean – Jaurès, CH Pháp. Sẽ đưa ra những lý do tuổi teen hiện nay đang gặp phải và ảnh hưởng đến sự phát triển trong giao tiếp của các em như thế nào. Hãy cùng VIETUP ACADEMY tìm hiểu nhé!
1.Chúng ta đang bước vào thời kỳ hình thành bản sắc cá nhân mạnh mẽ
Bên cạnh những thay đổi mạnh mẽ về thể chất, tuổi teen là giai đoạn đặc biệt quan trọng trong việc hình thành bản sắc cá nhân của các con. Các con bắt đầu hành trình tìm kiếm câu trả lời cho câu hỏi “tôi là ai” một cách hào hứng và quyết liệt. Lúc này, các con có nhu cầu được tham gia vào các nhóm xã hội khác nhau. Mối quan hệ gia đình, mặc dù vẫn đóng vai trò nền tảng và đặc biệt quan trọng, có thể không còn là trọng tâm trong mạng lưới các mối quan hệ xã hội mới của các bạn tuổi teen. Chính trong quá trình mở rộng các mối quan hệ và thử các vai trò khác nhau trong các liên kết xã hội đó, các con khám phá ra những đặc trưng của bản thân mình và định hình các hệ giá trị mà mình muốn theo đuổi.
" Tuổi teen là giai đoạn hình thành bản sắc cá nhân mạnh mẽ"
Thế nhưng, đồng thời với đó, đây là thời kì mà các con bắt đầu hiểu và tìm cách cách bằng giữa những giá trị mang tính đối lập như độc lập – phụ thuộc, khác biệt – được chấp nhận, gắn bó – xa cách. Điều này thật sự không dễ dàng, nhất là khi bản sắc cá nhân – hay cái “Tôi” của các con còn chưa vững vàng. Các con rất dễ bị ảnh hưởng bởi nhiều luồng quan điểm khác nhau. Đôi khi, để tránh cảm giác hoang mang, các con có thể trở nên cực đoan để bảo vệ lấy một giá trị nào đó (vd. tự lập) thay vì tìm cách cân bằng giữa các giá trị. Những mâu thuẫn, hay đôi khi chỉ là khác biệt về quan điểm, dưới góc nhìn đó, có thể trông giống như sự công kích cá nhân về phẩm chất con người các con. Điều này dẫn đến việc nhiều khi các con trở nên đặc biệt nhạy cảm và phòng thủ trong giao tiếp.
2. Thiếu kĩ năng điều hòa cảm xúc bản thân
Một yếu tố nữa cũng đóng vai trò không nhỏ giúp giải thích những khó khăn trong giao tiếp mà các bạn tuổi teen thường gặp đó là thiếu kĩ năng điều hòa cảm xúc. Giao tiếp chỉ có thể hiệu quả khi mỗi bên hiểu và làm chủ cảm xúc của bản thân, đủ để bình tĩnh lắng nghe nhau và đánh giá tình huống một cách khách quan. Với các con, điều này không dễ dàng. Bởi lẽ, não bộ của các con vẫn đang tiếp tục hoàn thiện. Nói cách khác, não bộ của các con chưa phải não bộ của một người trưởng thành. Cộng với việc quá trình dậy thì kéo theo những thay đổi mạnh mẽ về hoạt động hóc-môn trong cơ thể. Đó là lý do vì sao, các con có thể trải nghiệm các cảm xúc bộc phát cao trào và thất thường hơn người trưởng thành.
" Ở độ tuổi teen, việc quản lý và điều hòa cảm xúc rất hạn chế."
Bên cạnh những khác biệt về sinh lý, đa số các bạn tuổi teen chưa được giáo dục về cảm xúc và cách điều hòa cảm xúc. Những gì các con học được (dù qua quan sát hay được dạy dỗ) là ba xu hướng: để cảm xúc bùng nổ; né tránh; và kìm nén cảm xúc.
Nếu cha mẹ tự quan sát lại mình, có thể cũng sẽ nhận ra đây là ba xu hướng chủ đạo mà cha mẹ hay những người trưởng thành khác vẫn dùng để đối phó với khó khăn cảm xúc.
Tuy nhiên, ba cách tiếp cận đó đều không đem lại lợi ích lâu dài. Cái mà các con cần là cách thức để hiểu, chấp nhận và điều hòa lại được cảm xúc của bản thân, đặc biệt trong các tình huống mâu thuẫn. Thế nhưng, nhiều khả năng, ngay cả những người trưởng thành trong cuộc sống của các con (cha mẹ, thầy cô,…) cũng chưa có đủ kiến thức và kĩ năng để hướng dẫn lại cho các con cách làm chủ và điều hòa cảm xúc lành mạnh.
Tuổi teen là độ tuổi phức tạp và chứa đầy những tâm tư tuổi mới lớn mà con không thể nói. Vì thế muốn tạo cho teen một môi trường tích cực , vui vẻ để các bạn có thể thoải mái phá bỏ ranh giới của bản thân, và chia sẻ mọi thứ cho bố mẹ một cách cởi mở hơn. Thì trước hết bố mẹ cũng phải biết cảm thông và thấu hiểu con, cùng chia sẻ với con và đưa ra những lời khuyên chân thành nhất! Hy vọng bài viết này sẽ giúp cho phụ huynh thấu hiểu tâm lý tuổi teen thời đợi mới để có những phương pháp nuôi dạy con hiện đại và mới mẻ hơn.